23 Lipiec 2018, 12:03:38 Ostatnia edycja: 22 Sierpień 2023, 17:42:13 by StaryM
Od czasu do czasu jakiś początkujący adept winylomaniactwa (gramofoniarstwa?) pyta o to jak samodzielnie skalibrować gramofon. Na przykład po wymianie wkładki. Zamiast sporządzać sobie szablon odpowiedzi mailowej, postanowiłem, że napiszę tutaj kilka rzeczy i okraszę je zdjęciami.

Waga
Waga jest niezbędna. Zbyt mały i zbyt duży nacisk igły na płytę powoduje powolną destrukcję płyty.  Jak zmierzyć nacisk igły? Najprostszy i chałupniczy sposób jest możliwy wtedy, gdy przeciwwaga ramienia ma skalę. Po zamontowaniu wkładki ustawiamy przeciwwagę tak, by ramię było w równowadze i nie opadało na płytę. Skalę widoczną na ciężarku przeciwwagi ustawiamy na zero, a następnie przekręcamy ciężarek tak, by osiągnąć ciężar mniejszy niż 2 gramy. Nawet jeśli nie ma na skali liczb, to podziałka zawsze ustawiona jest co 0,25g. Jest to sposób mało precyzyjny i zawodny, a jego dokładność często oscyluje właśnie w okolicach +/- 0,25g (zdjęcie 1)

Waga mechaniczna jest lepszym rozwiązaniem. Na przykład taka jak na zdjęciu, firmy Ortofon. Można ja dostać już od 30 złotych. Należy sprawdzić jej wykonanie przed dokonaniem ustawień. Czy jakiś zadzior plastiku nie haczy i czy przez to waga nie będzie miała dodatkowego oporu. Tu dokładność jest nieco większa, ale też nie poraża. Są mechaniczne wagi innych firm. Lepsze, ale i droższe. (zdjęcie 2)

Waga elektroniczna jest najlepszym wyborem. Dostać  ją zwykle można za sumę zbliżoną do 100 zł. Jej dokładność zwykle wynosi 0,01g. (zdjęcie 3)

Ustawiając siłę nacisku igły na płytę zawsze należy wziąć pod uwagę, co zaleca producent wkładki. Jeśli dopuszczalny nacisk np. zawiera się pomiędzy 1,5 - 2g, to sugeruję nie wybierać maksymalnej, ani minimalnej wielkości. Dla większości wkładek MM zwykle dobrą wartością będzie nacisk w okolicach 1,7 - 1,8g. Niektóre wkładki MC powinny mieć nacisk jeszcze mniejszy. Ale to znajdziecie zawsze na karteczce dostarczonej w pudełku wraz z wkładką. Dopiero po ustawieniu siły nacisku można zabrać się za kolejne czynności.

waga1.jpg
waga2.jpg
waga3.jpg
   
A man can never have enough turntables.

#1 25 Lipiec 2018, 21:20:10 Ostatnia edycja: 22 Sierpień 2023, 17:42:41 by StaryM
Azymut
Igła powinna być ustawiona prostopadle do płyty, jeśli spojrzymy na nią z przodu. Jeśli będzie przechylona, to jeden lub drugi kanał będzie grał ciszej. Aby to ustawić prawidłowo, możemy użyć lusterka. Lusterko powinno być możliwie cienkie i kładziemy je na talerz gramofonu. Patrząc z przodu powinniśmy móc sobie wyobrazić wirtualną linię prostą w pionie, przebiegającą wzdłuż igły. Jeśli wkładka na headshellu jest przekrzywiona, należy to skorygować.
Jak? Zwykle ramiona w kształcie litery S mają headshell z regulacją, często pod spodem jest śrubka, za pomocą której regulujemy headshell. Gorzej jest w gramofonach z ramionami prostymi i jednoczęściowymi (np. Rega lub Pro-Ject). Tam nie ma regulacji i można się tylko modlić, by nasz egzemplarz miał prawidłowy azymut. W minimalnym zakresie można próbować to regulować jakimiś podkładkami, ale to zegarmistrzowska robota.
Drugim narzędziem przydatnym do ustawiania azymutu jest przezroczysty szablon z plexi lub poliuretanu, który możemy sobie kupić, a jeśli ktoś umie to nawet wykonać samemu. Szablon ustawiamy przed czołem wkładki i pionowa linia na nim musi być zgodna z linią igły.
W przypadku bardzo dokładnych użytkowników najlepiej jest jeszcze sprawdzić sygnał testowy 1kHz na płycie testowej, który pojawia się najpierw w lewym i prawym kanale. Trudno to ocenić "na ucho". Przydatny jest komputerowy program, który pokaże różnice między kanałami. Nie powinny być większe niż 2dB dla najtańszych wkładek, a dla dobrych i droższych 1dB.

lusterko.jpg
szablon-azymut.jpg 
A man can never have enough turntables.

#2 26 Lipiec 2018, 14:59:47 Ostatnia edycja: 22 Sierpień 2023, 17:43:05 by StaryM
VTA
Vertical Tracking Angle to w tłumaczeniu Pionowy Kąt Śledzenia. Oznacza to kąt pod jakim igła (lub raczej wirtualna prostopadła do osi  igły) dotyka poziomej płaszczyzny płyty. Dla większości wkładek podawany jest jako wartość od 20 do 25 stopni.
Rozmiary samej igły są mikroskopijne i żaden właściciel gramofonu nie ma narzędzi umożliwiających dokładny pomiar. Zwykle producenci wkładek tak umieszczają igłę i wspornik, żeby prawidłowy VTA zachowany był wówczas gdy ramię jest równoległe do płyty. Wkładki mają różną wysokość i to jest problem, jeśli gramofon nie ma możliwości regulowania VTA.
Tak było w przypadku gramofonów Foniki z serii Bernard. Dlatego ograniczone są one do wkładek, które będą miały wysokość podobna do MF-100, ponieważ do niej zaprojektowano te gramofony. Lepsze gramofony zwykle mają jakiś sposób zmiany VTA. Odbywa się to w punkcie "pivot", czyli miejscu podparcia ramienia. Zwykle są to śruby pozwalające na podniesienie lub obniżenie osi ramienia.
W gramofonach średniej klasy nie jest to parametr kluczowy i natychmiastowo słyszalny, ale wpływa na szybkość zużywania się płyty, a także na dźwięk. Aby sprawdzić, czy ramię jest równoległe do płyty, można użyć linijki lub przeznaczonego do tego szablonu.

vta-schema.jpg
regulacja-vta.jpg
 
A man can never have enough turntables.

#3 26 Lipiec 2018, 15:40:16 Ostatnia edycja: 22 Sierpień 2023, 17:43:28 by StaryM
Offset Angle
Kompensacja kąta prowadzenia igły, tak by należało to przetłumaczyć. Dochodzimy do ważnego elementu kalibracji gramofonu, niezależnie od tego, czy to sprzęt średni, czy z najwyższej półki. Od tego ustawienia będzie zależeć, czy gramofon będzie prawidłowo odtwarzał płyty. Czy oba kanały będą odtwarzane prawidłowo, czy płyta i igła nie będą się niszczyły zbyt mocno. Do tego przydatny będzie szablon. Najzwyklejszy szablon dostaniemy kupując wkładkę od niektórych sprzedawców na Allegro i zapewne starczy on do skalibrowania gramofonu klasy budżetowej. Nieco lepszy szablon kupimy, jeśli mamy nieco lepszy gramofon, np. szablon  firmy Pro-Ject ze zdjęcia. Aby dobrze skalibrować gramofon wyższej klasy lepiej mieć parę narzędzi pomiarowych i możliwość wydrukowania indywidualnego szablonu. Jeśli mamy możliwość dokładnego zmierzenia odległości "pivot to spindle", wówczas programem Template Generator możemy wydrukować swój własny szablon.
Linia wzdłuż wkładki powinna być prostopadła do linii widocznej na szablonie (proszę zobaczyć zdjęcie pierwsze). Można do regulacji wykorzystać cienki grafit z ołówka. Po wyjęciu go z obudowy, kawałkiem taśmy przezroczystej mocujemy go do czoła wkładki. Wówczas grafit powinien być równoległy do linii na szablonie. te ustawienia powinny być możliwie najdokładniejsze, bo wpływają bezpośrednio na dźwięk.

szablon.jpg
template-generator.jpg 
A man can never have enough turntables.

#4 14 Sierpień 2018, 22:15:05 Ostatnia edycja: 22 Sierpień 2023, 17:40:26 by StaryM
Dlaczego azymut jest taki ważny?
Jednym z parametrów każdej wkładki jest balans kanałów, czyli zrównoważenie odtwarzania w lewym i prawym kanale, im lepsza wkładka, tym bardziej ta wartość zbliża się do 1dB lub nawet mniej.
Drugi ważny parametr to tzw. przesłuch między kanałami. Dla większości wkładek wynosi on przynajmniej 20dB dla częstotliwości 1kHz. Oznacza to, że jeśli w lewym kanale jest odtwarzany taki sygnał, to w prawym będzie on słyszany przynajmniej 20dB ciszej.

Przygotowałem wykresy testowego sygnału 1kHz użytego podczas kalibracji wkładki Ortofon OM5E na popularnym gramofonie GS434 polskiej Foniki sprzed lat. Pierwsze dwa wykresy pokazują pierwsze ustawienie. Separacja kanałów jest różna w zależności od tego, który kanał odtwarza sygnał. Dla lewego kanału jest to 24dB, dla prawego 32dB. Niedobrze, bo balans w ten sposób jest zakłócony.
Dwa następne wykresy zrobiłem po lekkim odkręceniu śrubki headshella i przesunięciu go. Potem śrubkę dokręciłem. Ten gramofon ma dość kiepski headshell z plastiku, więc cudów na nim się nie osiągnie.
Ale tym razem odstęp sygnałów wyniósł 28dB w lewym, a 30dB w prawym, zatem mieści się to w parametrach wkładki. Zwracam przy okazji uwagę, że wkładka Ortofon OM5E ma nominalną separację 22dB, zatem mój egzemplarz jest znacznie lepszy.
1khz-left-om5.JPG
1khz-right-om5.JPG
1khz-left-om5-2.JPG
1khz-right-om5-2.JPG
   
A man can never have enough turntables.

Chciałem spytać o szablon.
Mianowicie kupiłem sobie za parę groszy ciekawy szablon firmy Gold Note. Pozwala on ustawić wkładkę według założeń Bearwald'a.
Jest starannie wykonany z elastycznego plastiku i naniesione na niego są linie kąta prowadzenia wkładki, overhang i dwa okręgi sprawdzania stabilności obrotów.
Problem pojawia się gdy mam chęć sprawdzić tą stabilność obrotów.
Bo brak mi czegoś co błyska z częstotliwością 50 Hz.
Jak sobie poradzić ?

Miałem takie coś w postaci apki na smartfon. Szukaj po haśle "stroboskop". Poza tym pomocna może być taka zwyczajna neonówka zasilana prądem zmiennym.
A man can never have enough turntables.

Znalazłem takie coś. Latarka stroboskopowa 50 Hz. i uwaga 220 pln.
To jakiś żart ?

Takie coś możesz sobie zrobić znacznie lepiej działające ze zwykłego próbnika elektrycznego (taki śrubokręt z neonówką). A ten "wybrób" to klasyczny przykład dymania hobbystów. ;)
A man can never have enough turntables.

 ??? ??? ???
Z próbnika elektrycznego ?
To podpowiedz jak, bo aż taki z elektryczności bystry to nie jrstem :(